Ocenianie Kształtujące (ang. formative assessment) – zagadnienie to zapewne słyszeliśmy nie jeden raz, ale czy na pewno wiemy dokładnie co się kryje pod tym terminem? Mam nadzieję, że wpis poniżej przybliży ten temat.
Wielu nauczycieli, podchodzi do oceniania w zero-jedynkowy sposób. Zaliczył, znaczy, że umie. Nie zaliczył, nie umie. Wystawiamy ocenę i załatwione.
fot. storyset/ Freepik
Ocenianie kształtujące, mocno się różni od tego myślenia. Oceniając kształtująco, skupiamy się na sprawdzeniu postępów ucznia; próbujemy zmierzyć przyrost jego wiedzy i poziom zrozumienia danego tematu w taki sposób, aby pokazać mu (jej) czego się nauczył/-a. Jednym słowem wskazujemy na obszary już opanowanej wiedzy i umiejętności, ale jednocześnie informujemy studenta, czego jeszcze musi się nauczyć; nad czym musi jeszcze popracować i na czym powinien czy powinna się skupić, by czynić dalsze postępy.
Ocenianie kształtujące składa się z kilku podstawowych etapów:
- Cel (ang. learning objective)
- NaCoBeZU (Na Co Będę Zwracać Uwagę), inaczej zwane kryteriami sukcesu
- Informacja zwrotna (ang. feedback)
- Ocena koleżeńska (ang. peer assessment)
- Samoocena (ang. self-assessment)
Cel – wiemy czego i po co się uczymy
Określenie celu lekcji to jeden z najistotniejszych elementów zajęć. Dobrze określony cel, powinien pobudzić ciekawość i zainteresowanie, a przez to zmobilizować do pracy. Cel lekcji powinien być sformułowany w języku zrozumiałym dla uczącego się, a nauczyciel formując cele lekcji powinien odpowiedzieć sobie na pytania: Co uczniowie powinni umieć po zajęciach? Do czego im się przyda zdobyta wiedza i umiejętności? Jak wykorzystają zdobytą je w przyszłości? Innymi słowy, cel powinien informować o tym jaką umiejętność uczący się zdobędą po zakończeniu zajęć. Technicznie, dobrze jest wyrazić cel w formie efektu, jaki osiągnie uczący się, gdy zaangażuje się w zaproponowane na zajęciach działania.
Cel nauczyciela –> Student potrafi przeprowadzić rozmowę okresową
Cel ucznia –> Dziś nauczę się jak twardo negocjować podwyżkę podczas rozmowy okresowej
NaCoBeZU= Kryteria sukcesu – informacja dot. ocenianych treści
Pokrótce, kryteria sukcesu mają za zadanie przybliżyć uczącym się informacje na temat tego, czym będą zajmowali się na zajęciach i za co będą oceniani. Sposób ten pozwala na efektywne wykorzystanie czasu podczas zajęć. Stosując NaCoBeZU do zaliczeń ustnych czy pisemnych gwarantujemy uczniom lepsze wyniki, ponieważ skupiają się oni na najistotniejszych treściach, niezbędnych do opanowania danej partii materiału.
Kryteria sukcesu – język perswazji; użycie kluczowych słów i zwrotów
Informacja zwrotna, czyli popularne dwie gwiazdki i jedno życzenie
Dobrze skonstruowana informacja zwrotna ma zachęcić studentów do nauki i dać im dalsze wskazówki do czynienia postępów. Może przyjąć formę komunikatu w formie słownej lub pisemnej. Formułując informację zwrotną skupiam się na dwóch rzeczach, które student zrobił dobrze i, które zasługują na pochwałę oraz na jednej rzeczy, nad którą musi jeszcze popracować. Czasami nie wystarczy wskazać obszaru do pracy, trzeba dać też wskazówkę jak to zrobić. Ważnym jest by, informacja ta została zawsze podana w takiej kolejności, jak powyżej. Informacja zwrotna ma za zadanie wzmocnić studenta i zmotywować go do dalszej pracy. Osobiście, zmodyfikowałam „Dwie gwiazdki i jedno życzenie” do „dwóch serduszek i strzałki”. Strzałka ma symbolizować cel do którego student ma zmierzać, a serduszka, wiadomo, dla uczniów i studentów z pokolenia Z oraz Alfa, gdzie rządzą emotikony, ma pokazać, że to co pokazali ma dobry odbiór i jest poprawne.
Oczywiście, informacja zwrotna powinna się odnosić do wcześniej ustalonych kryteriów sukcesu. Wówczas daje studentom możliwość racjonalnego kształtowania własnej strategii uczenia się oraz poczucia odpowiedzialności za swoje osiągnięcia.
Ocena koleżeńska
Początkowo, gdy zaczęłam stosować tę formę oceny obawiałam się efektów. Chyba najbardziej stronniczości. Wiadomo, ktoś kogoś bardziej lubi, innych mniej. Jednak po kilku próbach, zaskoczyło mnie to, jak trafnie i obiektywnie studenci potrafią ocenić swoich kolegów. Co więcej, potrafią obiektywnie wskazać sobie wzajemnie, obszary wymagające dalszej pracy; a niejednokrotnie uczą się razem. Oczywiście wspólnie ustalamy kryteria oceny koleżeńskiej. Z reguły studenci pracują wtedy w parach, czasami w grupach. Zawsze mam na uwadze, to, żeby studenci byli skupieni na pracy kolegów. Bo, żeby dobrze kogoś „ocenić” trzeba wiedzieć, co się ocenia. Trzeba słuchać uważnie. Ocena koleżeńska wymaga od uczących się dużo wysiłku i zaangażowania, ale przed wszystkim kultury osobistej w konstruowaniu informacji zwrotnej. Niejednokrotnie zmusza do wyjścia ze strefy komfortu, ale ponieważ proces nauczania jest procesem społecznym moi studenci rozumieją już, że dyskusja i rozmowa o tym, czego się uczą, łączy nowe treści z tym, co już wiedzą i umieją.
Samoocena
Stosując samoocenę studenci sami określają w jakim stopniu opanowali temat. Osobiście najbardziej sobie cenię fakt, że jest to jednocześnie informacja zwrotna dla mnie, dotycząca poziomu przyswojenia wiedzy. Jednym słowem, samoocena pozwala mi monitorować postępy studentów oraz wprowadzać modyfikacje do zajęć, zgodnie z potrzebami. By pomóc studentom w refleksji, nad własnymi postępami i opanowaniu materiału, stosuję zdania podsumowujące zajęcia.
- Dziś nauczyłem/-am się _____.
- Zaskoczyło mnie, _____.
- Miałem/-am problem z _____.
Podsumowując, samoocena to inaczej refleksja nad tym co już umiem, nad czym muszę jeszcze popracować, co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się, jakie powinienem przyjąć postanowienia na przyszłość oraz samopomoc w określenie swoich mocnych stron; refleksja nad własnym stylem uczenia się. Z pomocą przyszły mi tu pytania coachingowe.
- Czego mogę robić więcej?
- Czego mogę robić mniej?
- Co mogę zacząć robić?
- Co powinienem przestać robić?
- Co mogę robić inaczej?
Literatura:
Danuta Sterna ,,Ocenianie kształtujące w praktyce”, CEO Warszawa 2008 r.
Danuta Sterna ,,Uczę (się) w szkole”, CEO Warszawa 2014 r.